در عمل بیمه یک نوع قرارداد است. در حقیقت، قرارداد بیمه آتش سوزی توافقی است بین بیمه گذار یا به عبارت دیگر همان خریدار بیمه نامه از یک سو و بیمه گر یا همان شرکت بیمه از سوی دیگر که براساس آن بیمه گر متعهد می گردد در قبال دریافت حق بیمه آتشسوزی، خسارت وارد به مورد بیمه (اموال بیمه شده و هر آنچه که در بیمه نامه ذکر شده است) را در صورت وقوع آتشسوزی که منجر به وارد آمدن خسارت به مورد بیمه شود در حدود تعهدات خود (سرمایه مورد بیمه که همان مبلغی است که منزل، محل کار یا دیگر اموال خود را بیمه کرده اید) و برای دوره زمانی معین جبران نماید. در این حالت خسارت وارده قابل پرداخت به بیمه گذار و یا ذینفع مندرج در بیمه نامه می باشد.
اصولا در صدور بیمه نامه آتش سوزی باید سه اصل نفع بیمه پذیر، اصل حسن نیت، و اصل جبران خسارت وجود داشته باشد تا بیمه نامه بر اصول صحیح و درستی استوار باشد، مالک یا کسی که حق استفاده از اموال را داشته یا نفع مالی دارد، به نحوی که خسارت و زیان، به اموال یا به نفع پولی او وارد می شود، می تواند بیمه گذار باشد و بیمه گذار موظف است کلیه سوالات مندرج در فرم پیشنهاد بیمه آتش سوزی را بر اساس حسن نیت و با دقت پاسخ دهد و در عوض بیمه گر موظف است که درصورت بروز حریق و ایجاد خسارت، حداکثر خسارت مالی حادث شده را با توجه به شرایط بیمه نامه و مشروط به اینکه از سرمایه بیمه نامه تجاوز نکند در وجه بیمه گذار پرداخت نماید.
سعی می کنیم در اینجا سه اصل نفع بیمه پذیر، اصل حسن نیت، و اصل جبران را توضیح دهیم:
در کلام ساده می توانیم این متن را می توان بدین صورت بیان کرد. اصل نفع بیمه پذیر بدین معنی است که بیمه گذار باید باید کسی باشد که در صورت ورود خسارت آتشسوزی به اموال بیمه شده، از این اتفاق دچار زیان مالی شود. به عنوان مثال اگر فردی اموال خود را فروخته باشد و حقی نسبت به آن نداشته باشد نمی تواند آن اموال را بیمه کند. بنابراین بر اساس اصل نفع بیمه پذیر در بیمه آتشسوزی، بیمه گذار باید از اموال بیمه شده نفع ببرد.
همانطور که از نام این اصل پیداست، اصل حسن نیت بر صداقت در قرارداد تاکید دارد. در حقوق مدنی ما، مسئله رعایت حسن نیت در اعمال و کردارهای حقوقی به طور ضمنی پذیرفته شده است ولی ضمانت اجرای آن متناسب با این اصل نیست، زیرا در قانون مدنی ایران، مواردی مانند تدلیس، اکراه و غبن در معامله را موجب بطلان نمی داند. اما در قانون بیمه ایران، عدم صداقت و اظهارات خلاف واقع از روی سوءنیت و کتمان حقایق را موجب بطلان معامله و قرارداد بیمه می شمارد. بنابراین بر اساس اصل حسن نیت در بیمه آتشسوزی، بیمه گذار باید صداقت کامل در مورد مبلغ بیمه شده، خطرات پیش رو در مورد بیمه و… را داشته باشد. در صورتی که مشخص شود بیمه گذار در هنگام صدور بیمه نامه یا پر کردن فرم پیشنهاد، صداقت کامل را نداشته است، شرکت بیمه می تواند از پرداخت خسارت خودداری کرده و یا بیمه نامه را فسخ نماید.
از لحاظ حقوقی به موجب این اصل، بیمه گر یا همان شرکت بیمه، متعهد به جبران خسارتی است که در نتیجه وقوع حادثه آتشسوزی مورد بیمه بر اموال بیمه گذار وارد شده است. لذا، جبران خسارت باید زیاندیده را در وضعیتی که قبل از وقوع حادثه داشته قرار دهد. به بیان دیگر، شرکت بیمه بر اساس اصل جبران خسارت مسئولیت دارد مورد بیمه را دقیقا به وضعیت قبل از خسارت در بیاورد. به عنوان مثال در صورتی که منزل بیمه گذار طعمه حریق شود، شرکت بیمه مسئول جبران خسارت و برگرداندن وضعیت منزل بیمه گذار به شرایط قبل از آتشسوزی است.
از سوی دیگر در بیمه آتش سوزی علاوه بر حاکم بودن قانون بیمه، شرایط عمومی، خصوصی و مخصوص بیمه نامه نیز بر روابط بیمه گر و بیمه گذار حاکم می باشد.
بیمه آتشسوزی همیشه دارای شرایط عمومی است این شرایط مجموعه شرایطی است که درباره مسائل عام و کلیات قرارداد در چارچوب قوانین و مقررات بیمه ای تنظیم و بر روابط بین بیمه گر و بیمه گذار حاکم می باشد که این شرایط مصوب شوارای عالی بیمه بوده و به صورت چاپی در ظَهر بیمه نامه آتش سوزی آورده می شود. اگر ابهامی داشته باشد، به نفع بیمه گذار تفسیر می شود؛ زیرا بیمه گر این شرایط را تهیه می کند که خود دارای دانش فنی و حقوقی کامل است ولی بیمه گذار در چنین موقعیتی قرار ندارد.
از طرف دیگر شرایط خصوصی بیمه نامه مجموعه شرایطی است که توافق های بین بیمه گر و بیمه گذار در آن قید می شود که به صورت تایپ شده در بخش توضیحات بیمه نامه آورده و به امضاء بیمه گر می رسد. این شرایط تا آنجائیکه مغایر با قوانین الزام آور نباشد می تواند ناقض شرایط عمومی بیمه نامه قرار گیرد و به عبارتی می توان گفت شرایط خصوصی بیمه نامه بر شرایط عمومی بیمه نامه مقدم است.
در برخی از بیمه نامه ها شرایط مخصوص آن بیمه نامه نیز ممکن است موجود باشد. به عنوان مثال بر اساس توافق شرکت بیمه و بیمه گذار یکی از انبارهای کارخانه به دلیل خطرات زیاد یا شرایط خاص، تحت پوشش بیمه آتشسوزی قرار نمی گیرد درحالی که دیگر بناهای کارخانه و انبار مرکزی تحت پوشش هستند. شرایط خصوصی عموما بر اساس توافقات صورت گرفته مابین دو طرف قرارداد به بیمه نامه اضافه می گردد. از طرف دیگر شرایط خصوصی می تواند پوشش بیمه ای باشد که در شرایط عمومی استثنا شده است.
حال می خواهیم در مورد انواع بیمه نامه های آتشسوزی با شما صحبت کنیم
انواع بیمه نامه های آتشسوزی عبارتند از:
در این نوع بیمه نامه، منازل مسکونی تحت پوشش قرارمی گیرد. موارد تحت پوشش شامل ساختمان، مشاعات، تأسیسات و اثاثیه منزل می باشد.
آتشسوزی اماکن اداری-تجاری (غیر صنعتی)
این نوع بیمه نامه شامل تمام ریسک های تجاری فروشگاهها، کارگاهها، تعمیرگاهها، مراکز ورزشی، تفریحی و… می باشد.
در این نوع بیمه نامه، تمامی ریسک های صنعتی درکارخانجات و سایر مراکز، تحت پوشش قرار می گیرد، دارائی ها و اموالی که در یک کارخانه می توان بیمه نمود شامل ساختمان ها، ماشین آلات، تأسیسات، موجودی موارد اولیه و موادساخته شده، ابزارآلات و تجهیزات، اثاثیه ثابت و لوازم اداری و… می باشد.
انواع قراردادهای بیمه نامه آتشسوزی
بیمه نامه آتش سوزی با سرمایه ثابت
بیمه نامه آتش سوزی با شرایط جایگزینی و بازسازی
بیمه نامه آتش سوزی با شرایط اظهارنامه ای
بیمه نامه با شرایط فرست لاس
با این نوع پوشش بیمه ای ، بیمه گر خسارات ناشی از آتش سوزی به اموال مورد بیمه را تا حداکثر سرمایه مندرج در بیمه نامه و به میزان زیان وارد شده جبران می کند. اصولا خسارات پرداختنی نمی تواند از مابه التفاوت ارزش هر یک از اقلام بیمه شده بلافاصله قبل و بعد از بروز خسارت و یا در صورت وقوع حادثه منجر به خسارت کلی ، از مبلغ بیمه شده هریک از اقلام خسارت دیده بیشتر باشد. بیمه گذار در زمان اخذ پوشش بیمه ای باید دقت کند که اموال خود را به قیمت واقعی آن بیمه کند، در غیر این صورت براساس ماده ۱۰قانون بیمه در صورتی که مالی به کمتر از ارزش واقعی خود بیمه شده باشد، بیمه گر فقط به تناسب مبلغی که بیمه کرده به قیمت واقعی مال، مسئول جبران خسارت بیمه گذار خواهد بود.
کاربرد این نوع بیمه نامه در زمانی توصیه می شود که ارزش واحدهای صنعتی و تجاری و یا صنفی به دلیل اعمال ضریب استهلاک یا مستهلک شده و یا به میزان % ۵۰و یا بیشتر کاهش یافته است. در صورتی که جایگزینی و یا بازسازی همین واحدهای مستهلک شده به دلیل شرایط خاص اقتصادی جامعه به چندین برابر افزایش یافته است. درصورت وجود چنین شرایطی ، بیمه گر توافق می کند که بیمه گذار کلیه تأسیسات و دارایی های خودرا مجدداً و به ارزش روز ارزیابی کند و آنها را با قیمتهای جدید تحت پوشش درآورد. در این حالت چنانچه اموال مورد بیمه به علت بروز یکی از خطرات مشمول بیمه ، تلف شده و یا خسارت ببیند، بیمه گر نسبت به تعمیر و بازسازی ساختمان آسیب دیده و چنانچه ماشین آلات واحد صنعتی باشد، نسبت به جایگزینی آن اقدام لازم را انجام خواهد داد. یکی از جنبه های مهم و حیاتی بیمه نامه که نمونه بارز ارائه خدمات قابل قبول شرکت بیمه است ، در انجام عمل بازسازی و جایگزینی در اسرع وقت و در واقع در مدت زمان متعارف و قابل قبول است
اصولاً با توجه به این که موجودی انبارها به صورت عام دائماً در حال نوسان بوده و میزان سرمایه در انبارها به دلیل ورود و خروج کالا از انبار متغیر است به بیمه گران پیشنهاد می گردد به منظور بهره مندی از تأمین لازم برای موجودی های خود پوشش بیمه ای براساس شرایط اظهار نامه ای را خریداری نمایند.
می توان گفت موجودی انبارهای کارخانجات صنعتی نسبت به سایر انبارها بیشتر نوسان دارد، چرا که با خروج قطعات و مواد اولیه جهت استفاده در خط تولید میزان موجودی کاهش و با ورود سفارش های خرید به انبار یا موجودی کالاهای ساخته شده افزایش می یابد. این تغییرات به صورت دائمی بوده و همواره ادامه دارد. بدین منظور بیمه گذار در صورت درخواست چنین پوششی باید با توجه به پیش بینی گردش موجودی در طول سال بیمه ای، ارزش حداکثر موجودی که در انبار نگه داری می گردد را برای صدور بیمه نامه به بیمه گر اعلام نماید، که این ارزش به عنوان ارزش اولیه جهت تعیین و محاسبه حق بیمه در نظر گرفته می شود و به آن حق بیمه اولیه می گویند.
در بازار بیمه کشور حق بیمه اولیه یا حق بیمه موقت معمولاً بر اساس % ۷۵محاسبه و به صورت علی الحساب از بیمه گذار دریافت می گردد
در شرایطی از بیمه فرست لاس استفاده می شود که بیمه گذار مطمئن است هر اندازه خسارت شدید باشد امکان از بین رفتن تمامی مورد بیمه وجود ندارد یا اینکه اموال بیمه شده در سطح جغرافیائی بسیار وسیع و پراکنده است و بر اثر حادثه فقط بخشی از آن دچار خسارت می شود و همچنین می توان آن را به چندین ریسک مستقل تقسیم کرد و برای مورد بیمه از نظر سرمایه، خطرهای بیمه شده و سایر عوامل سرمایه فرست لاس محاسبه کرد. در مواردی که محاسبه سرمایه کل مورد بیمه امکان پذیر نبوده و مرتب در حال تغییر است (مثل انبارهای عمومی) از بیمه نامه فرست لاس استفاده می شود. اصولاً در برخی از رشته ها تمام اموال در معرض خطر نیستند نظیر سرقت، در اینگونه موارد به جای اینکه مورد بیمه به ارزش کل بیمه شود آن را به حداکثر مبلغی که مبین حداکثر خسارت وارده بر اثر تحقق خطر بیمه شده است بیمه می کند.
بیمه نامه با شرایط فرست لاس
در بیمه نامه های فرست لاس به ۳ نکته بشرح ذیل باید توجه شود:
باخرید بیمه نامه آتش سوزی، خود بخود سه خطر آتش سوزی، انفجار و صاعقه تحت پوشش قرار می گیرد که از یکدیگر قابل تفکیک نبوده و تعریف هر یک از آنها با توجه به شرایط عمومی بیمه نامه آتش سوزی (آئین نامه شماره ۲۱مصوب شواری عالی بیمه) به شرح ذیل می باشد:
الف: ناشی از منبع حرارتی قابل کنترل (بخاری، اجاق گاز، شومینه و …)
ب: ناشی از منبع حرارتی غیر قابل کنترل )آتش وحشی یا آتش خسارت زننده(: برای ایجاد آتش سوزی، آتش باید از کانون اولیه اش خارج شود. در بیمه آتش سوزی، این نوع آتش قابل بیمه شدن است.
لازم به توضیح است علاوه بر خطرات اصلی در بیمه نامه آتشسوزی، خسارت و هزینه ناشی از اقدامات لازم که بمنظور جلوگیری از توسعه خسارت صورت میگیرد. همچنین خسارت و هزینه ناشی از نقل مکان ضروری خسارت صورت میگیرد. همچنین خسارت و هزینه ناشی از نقل مکان ضروری نیز جزو پوشش بیمه نامه می باشد.
خطرات اضافی آن دسته از خطراتی هستند که به طور مجزا و بدون وجود بیمه آتش سوزی بیمه نمی گردند بلکه مورد بیمه باید در مقابل آتش سوزی بیمه شود تا بتوان به تبع آن خسارات وارده به مورد بیمه ناشی از خطرات اضافی را تحت پوشش قرار داد.
خطرات اضافی بیمه نامه های آتش سوزی عبارتند از
خسارتهای مستقیم ناشی از طوفان و افتادن درخت روی ساختمان و اشیاء در تعهد بیمه گر است. • خرابی و ضایعات ناشی از باران، تگرگ و امواج دریا بعد از طوفان بیمه نمی شود و خسارت آن در تعهد بیمه گر نیست.
استثنائات شامل سقوط بهمن، اگرچه بهمن ناشی از طوفان باشد، خسارت ناشی از امواج دریا، خسارت ناشی از نفوذ برف و باران و تگرگ از در و پنجره و سایر محفظه ها، زلزله و انرژی هسته ای است.
خسارت شکست شیشه که ناشی از وقوع زلزله، آتش سوزی، صاعقه و انفجار باشد. خسارت شکست شیشه که ناشی از جنگ، شورش و بلوا و تشعشات هسته ای باشد. خسارت ناشی از رنگ کردن شیشه ها با رنگ های تیره و مات به نحوی که نور از آن ها عبور ننماید.
سرقت یا دزدی با شکست حرز به موارد ذیل اطلاق می شود:
بالا رفتن از دیوار محل استقرار اموال بیمه شده یا شکستن درب و یا خراب کردن دیوار و نظایر آن. باز کردن درب به وسیله کلید تقلبی و سایر آلات و ادواتی که عادتا برای باز کردن قفل بکار نمی رود. ورود به محل با ارعاب و تهدید بیمه گذار و یا سایر اعضای خانواده و یا خدمتگزار وی. به یاد داشته باشید دزدی معمولی که سارق بدون هر مانعی وارد شده، در تعهد بیمه گر نیست.
جبران خسارات بیمه دزدی با شکست حرز شامل: پرداخت ارزش اشیای دزدی شده، پرداخت ارزش اشیای خراب شده غیر قابل تعمیر، پرداخت کاهش ارزش اشیای خراب شده قابل تعمیر و مخارجی که بیمه گذار برای برطرف کردن یا کاهش خسارت هزینه می کند
استثنائات بیمه دزدی با شکست حرز شامل: جنگ، اغتشاش، اعتصاب، دزدی در هنگام آتش سوزی، پول و اوراق بهادار، دزدی هایی که عمداً یا به کمک شخصی صورت می گیرد که با بیمه گذار زندگی مشترک دارد.
جنگ، جنگ داخلی، آشوب و بلوا، اعتصاب، قیام، انقلاب، کودتا، اغتشاشات داخلی و یا اقدامات احتیاطی مقامات نظامی و انتظامی
زمین لرزه، آتش فشان، ریزش زمین، سیل، طغیان رودخانه ها, حریق تحت الارضی و یا آفات سماوی
انفجار مواد منفجره مانند دینامیت، تی ان تی و باروت
فعل و انفعالات هسته ای
اتصالات و اثرات ناشی از جریان برق، پاره شدن هادی، جرقه زدن، امواج برقی ناشی از بار زیاد و یا عدم کفایت اتصالات و اثرات ناشی از جریان برق، پاره شدن هادی، جرقه زدن، امواج برقی ناشی از بار زیاد و یا عدم کفایت خواهد بود.